Merhaba sevgili yazılım aşıkları. Nesne yönelimli programlama konulu eğitsel makale serimize devam ediyoruz. Bu yazımda ele alacağım konu, “çok biçimlilik” olarak türkçeye çevrilebilecek olan ve yine, nesne yönelimli programlama kavramının temellerinden olan polymorphism olacak.
İnanın böyle ciddi cümleler kurmak beni biraz sıkıyor dostlarım. O nedenle, izin verirseniz rahat rahat, geyik yapa yapa size bu kavramı sunmaya çalışacağım (Gerçi, izin vermeseniz de böyle olacak ama neyse).
Sevgilli dostlar, çok biçimlilik kavramını iyi anlayabilmek için miras kavramı hakkında kafamızda hiçbir soru işareti kalmamalı. Eğer o konuda sorun varsa sizi oraya alayım. Şimdi çok biçimlilik kavramını anlamak üzere yine bir nesne modelleyelim isterseniz. Bu kez bir e-ticaret sitesinde, ürün satışı yapmak için kolları sıvıyoruz. Bu e-ticaret sitemiz, sanal market olsun. Yani hem gıda hem de elektronik ürünleri satabilecek bir portal. Site kullanıcısı, satın almak istediği ürünü sepete ekler. Siparişi vermeden önce, sepetteki tüm ürünlerin fiyatları toplanır ve ödenmesi gereken miktar belirlenir. Ha unutmadan, doğal olarak bu ürünlerin KDV oranları da farklı (haydi hayırlısı) olacak ve elbette fiyat ona göre hesaplanacak.
Haydi bakalım. Öncelikle dilerseniz Urun isminde bir sınıf oluşturalım. Site üzerinden satışını gerçekleştirdiğimiz tüm ürünlerin ortak alanları burada olsun.
Sınıf üyelerim gayet basit gördüğünüz gibi. Buradaki amacım, size çok biçimlilik kavramını anlatabilmek olduğu için, diğer sınıflarımın da basit olmasına özen göstereceğim (bazen böyle açıklamaları neden yaptığımı hiç anlayamıyorum. Boşverin takılmayın siz.). Bu sınıfta KDVUygula metoduna dikkat!! Varsayılan olarak, ürün fiyatına %8 oranında KDV uyguluyorum.
Peki gelelim diğer sınıflara. Urun sınıfından Tekstil, CepTelefonu ve kuru gıda ürünlerini temsil edecek sınıflarımı türetiyorum. Evet.. e dedim ya polymorphism’i anlamak için miras kavramını bilmek gerekir diye… Her neyse.
Tekstil:
Cep telefonu:
Ve… Ekmek:
Peki, şimdi de Sepet sınıfımızı yazalım. Bu sınıf, ürünlerimizi taşıyacak ve “ödenmesi gereken tutar” ı bizim için hesaplayacak.
Şimdi, bu makaleyi yazarken, doğru KDV oranlarını bulmak için bu siteye baktım durdum. Ekmeğin KDV oranı %1, cep telefonu %18, tekstil ürünlerinin ise %8. Şöyle kolay hesaplayacağımız örnek fiyatlar vererek, elde etmemiz gereken KDV dahil fiyatları bir görelim. Eğer ekmeğin kdv hariç fiyatı 10 kuruş olsaydı, KDV dahil fiyatı 10 x 1.01 = 10,1 kuruş olacaktı. Peki bakalım bizim şu sınıflar, bu fiyatı hesaplayabilecek mi? Görelim:
..ve sonuç:
Hmm… İşte sorun! Ama bu sorunu, eminim ki teşhis etmişsinizdir. İçinizden diyorsunuz ki, “eh be şişman adam, Urun sınıfındaki KDVUygula metodu varsayılan olarak %8 vergi uygularsa böyle olur”. Peki tamam. Nasıl çözeceğiz o zaman bu sorunu? KDVUygula metodunu Urun sınıfından kaldırmamı beklemeyin. Çünkü tüm ürünlerimde (tekstil,cep telefonu ve ekmek) bu metod var. O zaman şöyle diyebilir miyiz, evet tüm ürünlerde KDVUygula olmalı ama, hepsinde FARKLI çalışmalı! Evet işte şu an da çok biçimli olması gereken bir KDVUygula metoduna ihtiyaç duyuyorsunuz! Hazır bu ihtiyacı duymuşken, şu polymorphism’in tanımını bir yapalım. Temel sınıftan, türetilmiş sınıfa kalıtım yoluyla aktarılan, fakat türetilmiş sınıfta farklı bir şekilde kullanılabilmesine izin verilen sınıf üyesi, çok biçimli bir üyedir. Buraya kadar bu yazıyı okumuşsanız, hala sıkılmamışsınız demektir. Öyleyse, bir şişman adam örneği hakettiniz!
Çok değil bundan bir elli atmış yıl önce, babalarımız dedelerimiz bizden çok daha doğal besleniyorlardı öyle değil mi? Fakat biz, hazır yiyeceklerle biraz daha haşır neşiriz. Peki bu beslenme dediğimiz olay canlıların tümünden bize kalıtımla aktarılan birşey değil mi? Evet ama, kalıtımdan kalıtıma bu beslenme şekli oldukça değişmiş! İşte size, atalarımızdan aldığımız çok biçimli bir metod… Beslenme metodu!
Peki, bu çok biçimliliği kendi sınıfımıza uygulama zamanı geldi. Bakın Urun sınıfımdaki KDVUygula() metoduma ne yapıyorum:
“virtual” anahtar kelimesini ekleyerek metodumun çok biçimli bir metod olduğunu gösterdim. Şimdi de, bu metodun yapısını, türemiş sınıflarımda nasıl değiştireceğime bakalım. Hemen Ekmek sınıfına gidelim ve override kelime sini yazdıktan sonra neler geldiğine bir bakalım:
İşte! KDVUygula orada! Demek ki sadece virtual imzalı sınıf üyeleri override edilebilirler (Bu arada override; çiğnemek,ezmek anlamına gelir ). Biz KDVUygula metodunu seçerek yola devam edelim ve metodun gövde kodunu değiştirelim:
Şimdi az önce yanlış hesapladığını gördüğümüz kodu tekrar çalıştırıyorum. Bakalım sonuç ne olacak:
İşte bu! Çok biçimlilik bir kez daha günü kurtardı. Teşekkürler nesne yönelimli programlama, teşekkürler çok biçimlilik.
Buraya kadar, aklınızda bir soru işareti kalmış olabilir.. Yukarıda override kelimesini “ezmek” olarak tanımlamıştım. Peki kim neyi eziyor? Biraz buraya odaklanalım. Unutmayın ki, bu örnekte tüm ürünlerimde KDV uygulanması gerektiğinden dolayı Urun sınıfına KDVUygula metodunu ekledim. Sepet nesnesinde ödenecek tutarı hesaplarken de urun nesnesinin KDVUygula metodunu kullandım. Yine örnekte sepet.Ekle(Urun urun) metodunu kullanarak bir Ekmek nesnesini, sepete ekledim. Aradaki miras ilişkisi sayesinde bunu yapabildim. Sonuç olarak, Ekmek sınıfı içinde yer alan KDVUygula metodu, Urun içindeki KDVHesapla metodunu geçersiz kıldı yani ezdi. Böylece, ekmek için %1 KDV uygulanması gerektiğini belirtebildim.
İşte sevgili dostlarım. Nesne Yönelimli Programlama dünyasının bu karışıkmış gibi görünen polymorphism konusunun da aslında ne kadar basit olduğunu göstermiş bulunuyoruz. Unutmayın; karmaşık olan şeyler basit geldiğinde, kendimizi geliştirmişiz demektir.
Sağlıcakla kalın.
Türkay